Aziatische hoornaar – Waarom deze reuzenwesp een bedreiging voor alle bijen en ons hele ecosysteem is!

Wat is een Aziatische hoornaar?

De Aziatische hoornaar is een reuzenwesp die qua grootte precies tussen de Europese hoornaar en een limonadewesp in zit. Zoals de naam al doet vermoeden hoort deze wesp niet in Europa en zeker niet in Nederland thuis. Omdat deze wesp nauwelijks natuurlijke vijanden heeft op ons continent, kan hij zich heel gemakkelijk voortplanten en verspreiden, met alle gevolgen van dien.

De Aziatische hoornaar is dan ook een invasieve exoot die zich voedt met allerlei inheemse insecten, die geen natuurlijke afweermechanismen hebben tegen deze veelvraat. Omdat 30% van de menukaart van deze hoornaar bestaat uit honingbijen, zijn het met name de imkers die zich zorgen maken over het steeds noorderlijker oprukken van de Aziatische hoornaar.

Dat imkers zich zorgen maken over de dreiging van de Aziatische hoornaar is dus zeer terecht. Maar wat velen zich niet realiseren is dat honingbijen ‘maar’ 30% van het voedsel zijn van een hoornaarkolonie. De andere 70% bestaat voornamelijk uit vlinders, hommels en solitaire bijen. Ieder nest met Aziatische hoornaars eet per jaar ongeveer 11 kilo insecten op. Dat staat ongeveer gelijk aan 35.000 honingbijen en 65.000 andere insecten.

Deze hoornaar bedreigt ons ecosysteem

Je begrijpt dat een snelle groei van het aantal nesten van deze Aziatische hoornaar een serieuze bedreiging gaat vormen voor ons ecosysteem! Want minder insecten betekent automatisch minder bestuiving. En zonder bestuiving kunnen heel veel bloemen, kruiden, struiken en bomen niet voortpIanten! In verschillende Europese landen waar deze Aziatische superwesp al massaal voorkomt, wordt al een sterke afname gezien in de (soorten) vegetatie, waardoor het hele ecosysteem in onbalans komt.

Het moeilijke is dat onze inheemse insecten geen enkele afweer hebben tegen deze invasieve exoot. De populaties inheemse solitaire bijen en hommels -die toch al onder druk staan- worden door deze veelvraat dus nog eens extra bedreigd. Het is voor een gezonde insectenstand echt vijf voor twaalf en dus de hoogste tijd dat we met man en macht de Aziatische hoornaar maximaal gaan bestrijden!

Leefwijze van de Vespa velutina

De leefwijze van de Vespa velutina, de Latijnse benaming voor de Aziatische hoornaar, lijkt sterk op die van de Vespa vulgaris, onze bekende limonadewesp. In ieder hoornaarnest vind je 1 koningin, maximaal 10.000 werksters en in de nazomer enkele honderden mannetjeshoornaars.

In het voorjaar komt een hoornaarkoningin uit haar beschutte winterplek en bouwt ze op een beschermde plek een klein nest waarin ze enkele werksters groot brengt. Dit is een drukke periode voor de hoornaarkoningin, want in een korte periode moet ze een nest bouwen, eitjes leggen, voedsel verzamelen en larven voeren.

Zodra de eerste larven uitgekomen zijn, nemen deze het meeste werk van de koningin over, zodat zij alleen nog maar eitjes hoeft te blijven leggen. De populatie hoornaars wordt eerst langzaam, maar steeds sneller groter. De snelheid van de groei van een populatie Aziatische hoornaars hangt vooral af van de weersomstandigheden. Bij koud en regenachtig weer zal dit minder snel gaan dan bij warm en zonnig weer. Meestal blijft het nest tot juli doorontwikkelen.

Begin juli is het hoornaarvolk zo groot geworden, dat het nest niet meer verder uitgebreid kan worden. De populatie Aziatische hoornaars gaat daarom verhuizen. Hiervoor bouwen de werksters een nieuw hoornaarnest op een veilige plek, meestal in de top van een hoge boom. Zodra dit zomernest gereed is, verhuist de koningin met het grootste deel van het volk naar dit nest. Een klein deel van de werksters blijft achter om de laatste larven te verzorgen. Zodra alle larven volwassen hoornaars geworden zijn, verhuizen ook de laatste werksters naar het zomernest van de Aziatische hoornaar.

Bekijk de onderstaande infographic om te weten hoe het hoornaarnest er in iedere periode uitziet.

Verspreiding van de Aziatische hoornaar

De verspreiding van de Aziatische hoornaar in Europa is snel gegaan. Zeer waarschijnlijk is er een Aziatische hoornaarkoningin met een lading fruit meegekomen. De hoornaarsoort heeft zich weten te vestigen in Zuid-Europa en is hiervandaan steeds verder naar het noorden opgerukt. Inmiddels is de hoornaar in heel België een plaag en is hij al in bijna heel Nederland waargenomen!

De verspreiding van de Aziatische hoornaar kan onder ideale omstandigheden erg snel gaan. Eén hoornaarnest kunnen er een volgend jaar zomaar meer dan honderd zijn! Hoe ze zich verspreiden? Dat gaat als volgt:

Van september tot november worden er in de kolonie van de Aziatische hoornaar eerst enkele honderden mannelijke hoornaars gemaakt. Dit doet de koningin door onbevruchte eitjes te leggen. Korte tijd later worden er ook nieuwe koninginnen geboren, soms wel 800 per nest! Deze hoornaarkoninginnen verlaten enkele weken na de mannelijke hoornaars de kolonie om hiermee aan te paren. Eenmaal aangepaard eten zij zich vet met eiwitrijke voeding om zich vervolgens op een beschutte plek te verstoppen om de winter te overleven.

Deze overwinteringsplek van een hoornaarkoningin kan zich op enkele tientallen meters van het geboortenest bevinden, maar ook tot wel meer dan 50 kilometer afstand. Als je dan bedenkt dat een dat 1 op de 5 koninginnen van de Aziatische hoornaar het volgende jaar succesvol een nieuwe kolonie weet te starten, begrijp je dat de verspreiding van deze invasieve exoot erg snel gaat!

Het nest van de Asian Hornet herkennen

Het vinden van het nest van een Aziatische hoornaar is vaak niet eenvoudig. Het eerste en kleinere nest zit vaak goed verstopt en kun je alleen maar ontdekken door het zien van in- en uitvliegende hoornaars.

Het nest van de Aziatische hoornaar vertoont een opvallende structuur die varieert al naar gelang het seizoen. In het voorjaar begint de koningin met de bouw van het nest, dat aanvankelijk klein en rond is. Het lijkt bijna op een grijze, papierachtige bal, vaak in een schuurtje of nestkastje of gewoon goed verscholen in struikgewas of laaghangende takken. Naarmate de kolonie groeit, breidt het nest uit en kan het enkele tientallen centimeters in diameter bereiken. In dit stadium in het primaire nest is de hoornaarkolonie het gemakkelijkst te verwijderen.

Het secundaire nest, het zogenoemde zomernest dat hoog in een boom hangt, is veel lastiger te vinden en te verwijderen. Het hangt vaak tientallen meters bovenin een boom tussen de bladeren. Dit zomernest van de Aziatische hoornaar heeft vaak een grijsbruine kleur en is ovaal van vorm. De doorsnede van dit nest kan wel oplopen tot een meter en heeft de ingang aan de zijkant van het nest. Om de nesten van een Aziatische hoornaar bovenin een boom op te kunnen sporen, zijn er eigenlijk maar 3 effectieve methoden.

Het opsporen van Aziatische hoornaarnesten vereist vaak een combinatie van deze methoden, afhankelijk van de omstandigheden en beschikbare middelen. Het is belangrijk om deze activiteiten uit te voeren met de nodige voorzorgsmaatregelen, gezien de agressieve aard van deze hoornaars.

Aziatische hoornaar versus honingbij

Als de nesten van de Aziatisch hoornaar op zijn grootst zijn, vormen zij voor kolonies honingbijen een enorme bedreiging! Doordat jagende hoornaars alle inkomende bijen vangen, raken de bijen zo in de stress dat ze na verloop van tijd volledig stoppen met fourageren. Doordat onze honingbijen geen enkele afweer hebben tegen deze invasieve reuzenwesp, zorgen ze ervoor dat hele bijenvolken massaal dood gaan.

Bekijk onderstaande webinar om een goed beeld te vormen over de schade die de Aziatische hoornaar aanricht bij honingbijen.